Een compleet overzicht van wetgeving, energiedata, rapportage, netaansluiting en digitalisering – en waarom een modern EMS (energiemanagementsysteem) onmisbaar is. Geschreven december 2025 – we zullen dit artikel regelmatig vernieuwen.
Nederlandse organisaties hebben te maken gekregen met een reeks nieuwe regels rondom energiegebruik, gebouwen, CO₂, rapportage en verduurzaming. Waar energiebeheer vroeger iets was ‘dat de accountant wel regelde’, is het nu voor velen een strategisch onderdeel van de bedrijfsvoering geworden.
De aanleiding is duidelijk:
- Energiekosten zijn grillig geworden.
- Het stroomnet zit in grote delen van het land vol.
- De overheid zet stevig in op energiebesparing en CO₂-reductie.
- Europese wetgeving (EPBD, EED, CSRD) schrijft steeds hogere eisen voor.
- Met daarbij op 1 januari 2026 een nieuwe energiewet
In dit artikel lees je alle verplichtingen waar organisaties in Nederland mee te maken hebben én wat er in de komende jaren nog bij gaat komen. Dit vormt een waardevol overzicht voor ondernemers, installateurs, facilitair managers en iedereen die energie slim en compliant wil beheren.
Verplichtingen rondom energiebesparing
Veel organisaties denken dat energiebesparing vrijwillig is. Dat is niet zo. De overheid heeft stevige regelpakketten die bepalen wat je móet doen.
Informatieplicht energiebesparing
Geldt voor organisaties die per jaar meer gebruiken dan:
- 50.000 kWh elektriciteit, of
- 25.000 m³ aardgas.
Deze bedrijven hebben twee verplichtingen:
Uitvoeren van alle maatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen
Dit heet de Energiebesparingsplicht. De overheid heeft per sector een lijst met “redelijk uitvoerbare maatregelen” opgesteld (EML-lijsten). Denk aan:
- isolatie
- LED-verlichting
- warmtepompen
- luchtbehandeling optimaliseren
- warmteterugwinning
Je moet kunnen aantonen dat maatregelen zijn uitgevoerd of waarom niet.
Elke 4 jaar rapporteren via RVO (Informatieplicht)
Je moet digitaal doorgeven:
- welke energiebesparende maatregelen zijn uitgevoerd
- wanneer je dit hebt gedaan
- op welke locaties
Energie-auditplicht (EED-audit)
Geldt voor grote ondernemingen volgens EU-definitie:
- 250 medewerkers, of
- €50 miljoen omzet én > €43 miljoen balanstotaal
Zij moeten elke 4 jaar een officiële energie-audit uitvoeren.
Deze audit bevat:
- gedetailleerd energiegebruik
- analyses van gebouw, processen en installaties
- voorstel voor besparingsmaatregelen
Ook als je onderdeel bent van een internationaal concern kun je hieronder vallen, zelfs als de Nederlandse vestiging kleiner is.
Verplichtingen rondom gebouwen
Gebouwen moeten energiezuiniger worden én beter meetbaar.
Energielabel C voor kantoren
Sinds 1 januari 2023 moet elk kantoor groter dan 100 m² minimaal energielabel C hebben.
Met label D, E, F of G mag het kantoor officieel niet worden gebruikt.
Uitzonderingen zijn er voor:
- monumenten
- gebouwen die binnen 2 jaar worden gesloopt
- gebouwen waarvan minder dan 50% kantoorfunctie is
Bij verkoop of verhuur dient er sowieso een energielabel te zijn.
EPBD III en IV – Europese verplichtingen
De EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) eist dat gebouwen steeds energiezuiniger worden en beter gemonitord worden. De komende jaren wordt dit aangescherpt.
De belangrijkste onderdelen:
- verplichte submetering bij grotere gebouwen
- verplichte monitoring van energiegebruik
- strengere eisen voor ventilatie, koeling en verwarming
- verplichte gebouwbeheersystemen voor grotere HVAC-installaties (zie GACS-verplichting hieronder)
- Verplichte laadinfrastructuur bij grotere parkeerplekken op eigen terrein
GACS-verplichting (Gebouw Automatiserings- en controlesysteem. Engels: BACS)
Dit is één van de belangrijkste nieuwe regels voor bedrijven.
Geldt voor utiliteitsgebouwen met een HVAC-installatie (koeling/verwarming) van ≥ 290 kW.
Deze gebouwen moeten een automatisch regelsysteem hebben dat:
- energieverbruik monitort
- prestaties analyseert
- automatische instellingen doorvoert om energie te besparen
Een EMS speelt hierin een centrale rol: het koppelt alle systemen én stuurt actief bij.
Verplichtingen rondom CO₂, duurzaamheid en rapportage
Door Europese wetgeving moeten bedrijven steeds meer rapporteren over hun energiegebruik en CO₂-uitstoot.
CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive
CSRD-verplichtingen zijn fors afgezwakt omdat het te veel administratieve lasten met zich meebracht. In fases worden de rapportageverplichtingen ingevoerd. Dit geldt nu vooral voor beursgenoteerde bedrijven (en hun toeleveranciers)
Rapportages moet voldoen aan strenge EU-normen en bevat o.a.:
- totale energiegebruik
- emissies scope 1 en 2
- plannen om uitstoot te verlagen
- afhankelijkheid van fossiele energie
- energie-intensiteit per product of gebouw
Exact en betrouwbaar meten van energiegebruik wordt hierdoor verplicht.
Rapportageverplichting Werkgebonden Personenmobiliteit (WPM)
Sinds 2024 verplicht voor organisaties met meer dan 100 werknemers.
Je moet jaarlijks rapporteren over:
- woon-werkverkeer
- zakelijke kilometers
Deze gegevens worden gebruikt om CO₂-uitstoot van mobiliteit te monitoren.
Verplichtingen rondom meten, monitoren en energiedata
Iedere nieuwe wet en regeling heeft één gemene deler: je moet data kunnen aanleveren.
Verplichte meetinrichting voor grootverbruik
Aansluitingen > 3×80A moeten:
- een gecertificeerde meter hebben die kwartierwaarden registreert
- deze data digitaal kunnen aanleveren aan netbeheerder en marktpartijen
Verplichte monitoring voor audits, EPBD, EML en CSRD
Een organisatie moet kunnen aantonen:
- hoe energie wordt gebruikt
- wat de piekbelasting is
- hoeveel duurzame energie wordt opgewekt
- welke besparingen zijn behaald
Dit vraagt om een continu en betrouwbaar meetsysteem. Een EMS wordt hiermee de centrale datalaag zodat met die data gerapporteerd kan worden.
Subsidies en financiële prikkels (met indirecte verplichtingen)
Om de elektrificatie te ondersteunen worden er ook veel subsidies en financiële prikkels gegeven om te investeren, daarbij eisen veel subsidies dat je:
- energieprestaties monitort
- installaties slim laat sturen
Belangrijke regelingen:
- SDE++ (voor grootverbruiknetaansluiting)
- EIA
- MIA/Vamil
- Flex-E in drie vormen voor oplossingen netcongestie
- ISDE
- Emissie Reductie Eenheden (voor vervoer op hernieuwbare energie)
Ook hier geldt: zonder data geen aanvraag, geen controle, geen subsidie.
Kwaliteit, cybersecurity en verzekeringen energie-installaties
Veel ondernemers hebben zonnepanelen, batterijen, warmtepompen en laadpalen. Daarmee ontstaan nieuwe verplichtingen.
Verplichte inspecties (veiligheid en techniek)
Vanuit verzekeraars en externe financiers ben je veelal verplicht om te voldoen aan minimale kwaliteitseisen en veiligheidsprotocollen. Denk aan:
- SCIOS-inspecties voor stookinstallaties
- NEN 1010 en NEN 3140 inspecties voor elektrotechnische installaties
- veiligheidskeuringen voor koelinstallaties (F-gassen)
- periodieke inspecties van PV-installaties (met name bij industrie en verzekeraars)
Cybersecurity
Door de komst van NIS2 worden eisen strenger op het gebied van online datacommunicatie. Geldig voor bedrijven vanaf 50 medewerkers of 10 miljoen euro omzet.
Bedrijven moeten o.a.:
- veilige hardware gebruiken
- datastromen beschermen
- continu inzicht hebben in risico’s
Voor energie-installaties geldt: wie systemen koppelt aan internet, moet passende beveiliging hebben.
Wattmaestro’s eigen gateway en beveiligde IoT-keten sluiten hier perfect op aan.
Trends die actief energiebeheer afdwingen
Niet alles is formele wetgeving, maar de praktijk dwingt steeds meer bedrijven om actief energie te sturen.
Fluctuerende stroomprijzen
Terugleveren kost soms geld. Daarom is curtailment of dynamisch sturen essentieel. Ook om juist te profiteren van de wisselende energieprijzen als er energie-installaties zijn die flexibel zijn. Want omzet stapelen met onbalans en netcongestiemanagement levert extra waarde op.
Steeds hogere belastingen op uitstoot
De lange termijn trend is duidelijk: Steeds meer belasting op gasverbruik, waarbij de belastingen op elektriciteit daalt tot gelijk blijft. Daarbij werkt de overheid er aan om een heleboel indirecte subsidies voor fossiele brandstoffen te schrappen. Dat maakt schone energie steeds competitiever.
Steeds hogere netwerkkosten
Zowel voor gas als voor elektriciteit zullen de netwerkkosten stijgen. Voor gas omdat steeds minder gebruik wordt gemaakt van het netwerk en dus over minder bedrijven de kosten kan worden verdeeld. Voor het stroomnet omdat er miljarden en miljarden euro’s geïnvesteerd moeten worden om de voorziene elektrificatie te bewerkstelligen. Ook dat moet worden bekostigd. Zo slim mogelijk
Netcongestie
Steeds meer bedrijven hebben te maken met netcongestie:
- geen zwaardere aansluiting
- geen teruglevercontract of beperking daarvan
- wachttijden van jaren
De enige praktische oplossing:
- actief pieken beperken
- slim sturen van verbruikers, opwek en batterijen
- energie opslaan en op het juiste moment inzetten
Elektrificatie door het beprijzen van CO₂-uitstoot (en CO₂ -equivalenten)
Vanaf 2028 start EU ETS 2, waardoor ook gebouwen, mobiliteit en kleinere industrie onder het veiling systeem van de EU gaat vallen. Waarbij voor elke ton CO₂-uitstoot men moet betalen, de prijs van het EU ETS ligt op moment van schrijven op 83 euro.
Daarbij is de verwachting dat de overheid steeds meer belastingen heffen op de fossiele brandstoffen om aan de eigen klimaatdoelstellingen te voldoen.
Digitalisering van energiedata
Alle nieuwe regels (Informatieplicht, EED, GACS, CSRD) hebben één ding gemeen:
je moet veel meer data kunnen aanleveren dan voorheen.
Waarom een EMS de centrale oplossing wordt voor al deze verplichtingen
Als je alle regels op een rij zet, zie je dat organisaties steeds meer moeten:
- monitoren
- analyseren
- rapporteren
- binnen netlimieten blijven
- automatisch sturen
Een moderne EMS-oplossing:
- koppelt alle energie-installaties
- stuurt automatisch op kosten, limieten en marktprijzen
- verzamelt en bewaart alle datapunten
- helpt bij audits en rapportages
- voorkomt overschrijdingen en boetes
Wattmaestro richt zich specifiek op dit type energieregels en -beheertaken, met een eigen gateway, veilige IoT-keten en rules engine (“if this then that”) die automatisch de beste volgende stap uitvoert.
Conclusie: energiebeheer voor organisaties is strategisch
Voor het precieze overzicht van daadwerkelijke wetgeving is energiedatawijzer het platform waarop alles is terug te vinden.
Tussen energiebesparingsplicht, EPBD, netcongestie, stijgende kosten, EPEX-prijzen, CSRD-rapportage en veiligheidseisen is één ding duidelijk: bedrijven moeten hun energiegebruik actief gaan managen.
Niet alleen om te voldoen aan wet- en regelgeving, maar vooral omdat het anders te duur, te risicovol of simpelweg onmogelijk wordt om te groeien binnen dezelfde netaansluiting.
Een slim, betrouwbaar EMS wordt daarmee de motor van bedrijfscontinuïteit.
Terminologie | afkortingen | jargon uit de energiemarkt
Energiebeheer komt met een gigantische lijst van afkortingen voor wetgeving, regelingen en de verschillende energiemarkten. hieronder in overzicht een lijst in alfabetische volgorde van de meest belangrijke zaken:
A: Ampère, eenheid van elektrische stroomsterkte (bij aansluitingen zoals 3×80A).
BACS: Building Automation and Control Systems, Europese term voor gebouwautomatiseringssystemen.
CO₂: Koolstofdioxide, belangrijkste indicator voor broeikasgasuitstoot.
CSRD: Corporate Sustainability Reporting Directive, EU-richtlijn voor duurzaamheidsrapportage.
EED: Energy Efficiency Directive, Europese energiebesparingsrichtlijn (incl. auditplicht).
EIA: Energie-investeringsaftrek, fiscale regeling voor energiezuinige investeringen.
EML: Erkende Maatregelenlijst, verplichte lijst met erkende energiebesparingsmaatregelen.
EMS: Energiemanagementsysteem, koppelt installaties en beheert energie, data en sturing.
EPBD: Energy Performance of Buildings Directive, Europese richtlijn voor energieprestatie van gebouwen.
EPBD IV: Vierde versie van EPBD, met strengere eisen voor monitoring, submetering en HVAC.
EPEX: European Power Exchange, Europese elektriciteitsbeurs voor day-ahead prijzen.
EU ETS: European Union Emissions Trading System, Europees emissiehandelssysteem.
EU ETS 2: Uitbreiding van ETS naar gebouwen, mobiliteit en kleine industrie (vanaf 2028).
F-gassen: Fluorkoolwaterstoffen, koelmiddelen met strenge veiligheids- en emissieregels.
GACS: Gebouw Automatiserings- en Controlesysteem (Nederlandse term voor BACS).
HVAC: Heating, Ventilation and Air Conditioning, klimaatinstallaties in gebouwen.
ISDE: Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing, o.a. voor warmtepompen en isolatie.
kW: Kilowatt, eenheid van vermogen.
kWh: Kilowattuur, eenheid van energiegebruik.
MIA: Milieu-investeringsaftrek, fiscale regeling voor milieuvriendelijke investeringen.
NEN 1010: Norm voor veilig ontwerp en aanleg van laagspanningsinstallaties.
NEN 3140: Norm voor veilig werken en inspecteren van elektrische installaties.
NIS2: Network and Information Security Directive 2, Europese cybersecurityrichtlijn.
PV: PhotoVoltaic, zonnepanelen/zon-PV-installaties.
RVO: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, uitvoerder van subsidies en energieverplichtingen.
SDE++: Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie, subsidie voor grote duurzame projecten.
SCIOS: Stichting Certificering Inspectie en Onderhoud Stookinstallaties, inspectieregeling voor stookinstallaties.
Vamil: Willekeurige afschrijving milieu-investeringen, fiscale regeling voor versneld afschrijven.
WPM: Werkgebonden Personenmobiliteit, rapportageplicht mobiliteitsemissies voor werkgevers.